Abel Hernández, baixo o seu nome artístico, El HIjo, ten unha longa traxectoria musical que non pasou desapercibida. Non só o seu proxecto converteuse nun referente dentro da escena alternativa española a nivel estilístico e conceptual, senón que tamén seduciu ao mundo da crítica musical grazas a un discurso baseado nunha multiplicidade de referentes culturais que non só inspiran a súa música, senón tamén a súa visión sobre o que trata de transmitir coa mesma e sobre os mecanismos ̶ tanto os cambiantes e como os arcaicos ̶ sobre os que se fundamenta o comportamento social.
Neste sentido, El Hijo consegue co seu traballo crear unha sorte de poesía acústica. Á vez que convida a embelesarse coas diferentes estruturas e texturas que conforman os seus discos, tamén convida a reflexionar sobre a sociedade actual e a cambiante realidade que estamos a vivir.
As interferencias de sons creados por melodías de sintetizador erosionadas ou deformadas funcionan como unha sutil reminiscencia da incipiente pero imparable hexemonía tecnolóxica. As voces humanas, tamén modificadas tecnoloxicamente, personifican unha variedade de personaxes e puntos de vista que constrúen unha narración sobre sentimentos, patróns de comportamento, psicoloxía e maxia.
Como sinalou Abel Hernández no seu momento, estamos ante “a máxima expresión do post- mainstream”, finalidade coa que volve xogar no seu último disco La Rueda del Cielo, publicado por Intromúsica & Ruído de Fondo e culmen do devandito concepto, estruturado para a ocasión mediante un brainstorming intertextual onde se superpoñen capas de, entre outros, a Odisea, o Novo Testamento e as bases da ciencioloxía e o cuarto camiño de Gurdjeff, Hannah Arendt, Jacques Derrida, textos da CCRU e Mark Fisher, A cicatriz interior de Philippe Garrel ou “ Gerry” de Gus Van Sant…
Este último proxecto de El Hijo deu pé a debates e deliberacións tan interesantes como eclécticas en relación á música, os novos medios de comunicación e a sociedade. Nesta entrevista falamos precisamente sobre estes temas e sobre a intención do seu proxecto.
1. Cales foron as túas motivacións para este novo álbum?
É paradoxal pero, por unha banda, podería dicirse que é un disco que saíu un pouco sen querer, tirando dun fío pequeno (todo xurdiu da idea dunha especie de versión de Famous Blue Raincoat de Cohen cun pad e moito autotune que logo empezou a expandirse, a complicarse), sen moita intención de facer un álbum ata que o proceso estaba bastante avanzado… Pero, por outro, é o disco dos moitos que fixen na miña vida en que máis me parei a pensar en sentidos, conceptos, o único no que fixen unha especie de investigación, etc. Un pouco tolo, nese sentido.
A motivación por tanto foi un tanto vaporosa, non existiu como tal. Fun acompañando o que ía xurdindo, as necesidades e desexos. Ao principio máis caprichoso, ao final máis concienzudo e perfeccionista.
2. De onde vén o título La rueda del Cielo?
É o título dunha das primeiras edicións en castelán dunha novela de Ursula K. Le Guin. Estaba á ler mentres acababa o disco e nela inclúese unha cita do libro chinés taoísta Zhuangzi:
“Os que queren aprender empéñanse en aprender o que non poden aprender. Os que queren facer algo, afánanse por facer o que non poden facer. Os que queren argumentar, esfórzanse por argumentar o que non poden argumentar. A máis alta perfección é saber deterse alí onde xa non se pode saber máis. Se non fas así, a roda do ceo destruirache.”
E pareceume perfecto para a historia que se esconde baixo a superficie deste disco. Pero ademais, preguntábame que é unha roda do ceo? Gustábame esa imaxe absurda.
Entón investiguei un par de intres e descubrín que había un dobre erro na tradución e foi entón cando me encantou de verdade. A cousa é que ela titula o seu libro The Lathe of Heaven, ou sexa O torno (de oleiro) do Ceo, a partir dunha cita que traduce mal do chinés, cuxa correcta tradución debería ser “A lei do Ceo” ou “O equilibrio do Ceo”, algo así. E, logo, naquela edición arxentina dos 70, á súa vez, traduciron The Lathe of Heaven dunha forma máis rara aínda: A Roda do Ceo. É un dobre erro moi acertado.
Esta es la adaptación filmográfica de la obra de Ursula K. Le Guin: La Rueda del Cielo, 1980:
3. A etiqueta “post- mainstream” comezou como unha definición un pouco irónica, pero agora parece que se acabou a broma e que é un nome que chegou para quedar. En que se diferencia o post- mainstream do mainstream?
Si, é algo que empezou máis ben como unha broma. Supoño que, se existe algo así, pódeselle aplicar a mesma lóxica que Simon Reynolds usaba cando inventou a etiqueta post-rock: algo que usa ferramentas do rock para facer unha cousa que xa non é rock, que se sitúa nun futuro posible. Seguindo esa regra, o post-mainstream sería algo que usa elementos e modos de produción do Pop mainstream contemporáneo para, unha vez desviado, investido, queerizado e frustrado, dar lugar a outra cousa.
4. Entendo que o pop che fascina especialmente pola súa estrutura; con ritmos e letras pegadizas que teñen un gran poder á hora de xerar un impacto nun público amplo. Anteriormente afirmaches que “todo é político” (Muzikalia, 2019), incluído a música pop. Aserción coa que estou de acordo. Que ofrece a túa música a nivel político?
O mesmo que calquera outra porque, como dis, todas o son, quéirano ou non. No meu caso, ademais, hai unha intención (o cal non é necesariamente máis político) de tentar dicir cousas sobre certos aspectos do modo de vivir na sociedade á que pertenzo desde un enfoque analítico e crítico. E, de paso, tamén, de tentar quitarlle a hexemonía do discurso político a formas retro de pseudo canción-protesta.
5. Quen é o personaxe protagonista na roda do Ceo? Existe un arco dramático do personaxe no disco?
O, ou, máis ben, os personaxes é/son os mesmos que inspiran e cos que estiven traballando en Fragmento I, Dentro e Capital Desierto. A verdade é que prefiro non contar moito. Eles e a narración están en certa maneira tachados e serven para canalizar o propósito da anterior pregunta.
Pero, ben, poderiamos dicir en canto ao arco que, na edición física da Roda do Ceo, que é distinta á dixital, si hai unha orde e unha división en dous momentos que se corresponden con cara A e cara B (máis ou menos). E baixo o tachado que comentaba, pode verse que se quere contar algo así como o fracaso estrepitoso dun intento de renacemento espiritual exprés tras recorrer a un retiro todo o máis fondo do deserto (o deserto como lugar mental pero ás veces tamén físico onde é posible a soidade, a expansión fóra dos límites sociais, culturais e demais, lugar tamén da coresma, etc. e tamén dos oasis e os falsos oasis). A impotencia tras a fast food espiritual e as consecuencias do illamento.
Como dicía todo vén un pouco de tirar do fío destes versos de Famous Blue Raincoat:
“I hear that you’ re building your little house deep in the desert. You’ re living for nothing now, I hope you’ re keeping some kind of record.”
6. Encántame o teu traballo de produción, creo que comunica moito a través de estruturas, secuencias e texturas. Para min a carencia de obviedade na música fai que o seu significado personalícese e transcenda. Poida que esta pregunta resulte estraña pero por que son para ti necesarias as letras das túas cancións?
Que bo! Moitas grazas! Esa é a idea, transmitir a través do son. Nese sentido as voces e as letras non son necesarias. De feito, nos últimos tempos, desde que peguei o xiro cara a onde me atopo agora, non parto delas, senón de aspectos sonoros e rítmicos, pero acaban aparecendo. Son as miñas pantasmas, supoño.
7. Falas de “retorcer os canons” do pop. Cal é o obxectivo de manterse neste límite entre a canción pop e o hip hop, IDM e ̶ aínda que non vin a ninguén definilo así o witchhouse? Animaríaste a facer algo puramente instrumental?
O obxectivo é manterse onde se manteñen a maior parte das cousas musicais que me seguen fascinando, por moita música non Pop (experimental, contemporánea, jazz, etc.) que haxa (cada vez máis, a verdade) que me alucine. Permanecer nese cruzamento de rúas caótico, grotesco, obsceno, contraditorio que é a música Pop, da que sigo pensando que é a forma de arte máis elevada das xurdidas nos últimos 60 anos precisamente por esa condición de terra de ninguén, sempre queimándose, sempre relucente.
En canto a facer algo puramente instrumental, si, si, o penso todo o tempo e, de feito, teño bastante material esbozado. Cousas que non acaban incluíndose nos discos de EL Hijo. Ás veces penso que El Hijo morrerá cando de por morto este proxecto de serie de discos no que ando desde 2015, e que entón empezará outra cousa. Pero tampouco é seguro.
8. Nunha das túas entrevistas, cando mencionaches o selo PC Music ou o xénero do Vaporwave e o entrevistador non sabía a que che referías, falastes de se era unha cuestión de idade. É posible que o teu estilo estea a vincular os gustos de xeracións distintas?
Non creo moito nisto das xeracións. Cando tiña vinte anos interesábanme cousas que deberían interesarme agora e, agora, cousas que lles interesa a algúns de vinte, e no camiño interesáronme moitas músicas que “non tocaban”. En canto aos músicos, creo que a división xeracional moitas veces é unha escusa moi cómoda (tanto para mozas como para maiores) para non aventurarse e non arriscar. E unha procura de identidade e confort caseiro parecido dáse con certo público que non sae de certos estilos do Pop (o que só respecta e presta atención ao ambient, o que só respecta o techno, o que está de moda, ou o “ indie” ou o heavy…) e nin digamos, por suposto, quen só atenden a músicas non Pop. Se de verdade interésache a música, e máis se dedicas parte da túa vida para facer música, todos os purismos son tan fascinantes como pouco pertinentes, paréceme.
9. Gustaríame falar da influencia do teu rol de profesor universitario na túa obra. Aprendes dos teus alumnos e alumnas?
Claro! Unha chea! Ensinar é sobre todo aprender sobre a marcha, todo o tempo. No disco colaboran varixs.
10. Nunha das túas entrevistas contabas que durante a túa época xuvenil había correntes do pop que rexeitabas de pleno. Un exemplo é “Never Gonna Give You Up” de Rick Astley, que era, e cito: “a típica cousa que a min dábame noxo”. Máis tarde fascinouche o poder do pop como medio comunicador e propuxeches “canalizalo cara a algo monstruoso, algo que represente a capacidade non riseira dese tipo de música”.Cal é o obxectivo de canalizalo cara a este “algo monstruoso”?
Xusto o outro domingo estiven a escoitar Nothing Looks the Same In the Light de Wham! (De Wham!! Jajajajaja! quen mo ía a dicir ao meu eu de 1988), entre cousas de Talk Talk e Le Scratch Perry. Foi estupendo. Por resumir, diría que o obxectivo é que se volva cara á sombra da que procede.
11. Comentaches que ti non baseas o teu traballo na autobiografía. Con todo, paréceme case imposible desenvolver un proxecto que non nos envolva emocional e persoalmente. Neste sentido, que problemas e respostas proxectaches en La Rueda del Cielo que se vinculan coa túa propia vida ou personalidade?
Non, fai xa tempo que non me interesa o punto confesional para as miñas cousas. No que fixen con Migala houbo algo diso, pero con El Hijo nunca o usei, polo menos deliberadamente. Por suposto, é imposible que a experiencia vital dun (a moi distintos niveis) non se coe no que fas. E é verdade que, ás veces, pasado o tempo un dáse conta do sentido concreto dun verso ou unha letra enteira e o contexto en que se inspirou. Pero, iso é unha cousa e outra moi distinta tentar construír a música a partir das experiencias vividas como, eu que sei, Sufjan Stevens, Kayne West ou Mark Kozelek. Máximo respecto por quen o fai, por suposto, ás veces gózoo de verdade, pero a min non me interesa facelo. O que se vincula en La Rueda del Cielo e nos discos anteriores desta serie coa miña vida, é que parten dunha experiencia crítica de, e á vez integrada no mundo actual, o bulebule turbo-capitalista e moitas das súas cuestións e maldades e da propia contradición que se dá ao pertencer pero non querer.
12. Neste disco contas con colaboracións de artistas como Lauren Casline, Jorge Tórtel ou Rodrigo Cuevas. Inflúe a súa colaboración no deseño das letras?
Non, a verdade é que son convidados a cantar cando todo está bastante feito. No futuro gustaríame probar outros sistemas.
13. Hai algún ou algunha artista en concreto con quen che gustaría colaborar no futuro?
Decenas. Encántame colaborar con outra peña, sempre que teña algún sentido para a música que se fai. A música é o importante.
14. É posible que cada vez máis no teu traballo a voz humana estea cada vez máis manipulada? Chegará o momento no que, como Holly Herndon ou Meemo Comma, a voz humana convértase nun ente completamente artificial e prescindas de colaboracións?
É un dos camiños posibles, si. Interésame moito. Con todo, agora mesmo o que me apetece é máis ben secar a voz e volvela moi falsamente natural.
15. Que plans ou proxectos tes no horizonte?
A moi curto prazo, espero poder empezar a montar un directo nas próximas semanas. Teño bastantes ideas para facer algo que vaia máis aló de tocar as cancións en vivo. Oxalá vaia para adiante e sexa posible. Tamén hai algunha gravación no horizonte deste ano. Veremos que se pode facer.
